-----
"Chúng
ta đi mang theo Văn học Miền Nam
[Tháng 11. 1996-Hiện nay], Hoa Kỳ
Nguyễn Tà Cúc
Ngày 6 tháng 2, 2015, Diễn đàn Học Xá
cho đăng bài "Hiện trạng văn học miền Nam sau 1975 ở miền Nam và ở Hải ngoại"
* của ông Văn Lục bàn đến rất nhiều vấn đề, trong đó có liên quan đến tạp chí
Khởi Hành và tôi.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Diễn đàn Học Xá đã cho chúng tôi
được lên tiếng. Chính
ra tên họ tác giả vẫn xuất hiện như ngay trên bài này là "Nguyễn Văn
Lục"-nhưng độc giả theo dõi sau đây sẽ biết tại sao tôi gọi "trống
không" chỉ có tên lót và tên gọi là "Văn Lục".
Từ xưa đến nay, tôi chưa bao giờ chỉ trích
khi nhận ra sự cố gắng và thiện ý của tác giả nhất là khi nhận ra người ấy không
may mắn có đủ tài liệu; cũng từ xưa đến nay, tôi ít khi nào tranh luận vì tôn
trọng quyền tự do phát biểu của người khác.
Nhưng vì đặt vấn đề chính xác của tài
liệu lên hàng đầu, tôi phải làm một việc mất thì giờ và đáng lẽ không cần làm,
là vạch ra những sai lầm trong bài của ông Văn Lục có đoạn liên quan đến danh
dự nghề nghiệp của chính tôi để công bằng, không phải cho tôi, mà cho bổn báo
Chủ nhiệm &Chủ bút Viên Linh, Tạp chí Khởi Hành VÀ độc giả của nó. Không những
thế, những tài liệu này sẽ phản ảnh được chính xác hơn tình hình văn học Việt
Nam ngoài nước mà, theo tôi, ông Văn Lục đã căn cứ trên những sai lầm do chính
ông tạo dựng để xuyên tạc hay phỉ báng, không những tôi và tạp chí Khởi Hành,
mà còn về một vài nhân sự khác có khi đã qua đời, nghĩa là không thể tự vệ được
từ dưới mồ.
Trong
bài thượng dẫn, ông Văn Lục đã viết về tôi và Khởi Hành như sau:
Khởi Hành của Viên Linh mới thật sự là cố gắng một mình một chợ-, theo nghĩa sốn(g)
‘dai’ trước 1975 và sống
‘mòn’ sau 1975 ở Hải ngoại. Chắc hẳn có sự tiếp tay của bà Tà Cúc. Viên Linh quả là người ôm đồm, ôm trách nhiệm cả văn học
miền Nam
Không cần phải tinh tế, một người khi đọc
đoạn trên của ông Văn Lục cũng có thể hình dung Khởi Hành, qua những tĩnh từ thô
bỉ chọn lựa một cách cố tình ("thun lại dần", "câu khách"),
tới một tờ báo không bao giờ sống vững ("sống mòn"), từ việc thay đổi
"đủ kiểu báo" đến việc càng lúc càng mỏng, càng co lại một cách thảm
hại ("thun nữa, không thể mỏng hơn được") chờ ngày chết ("thoi
thóp sống còn").
Tờ báo này được hình thành trong "một căn phòng
nhỏ" mà người chủ nhiệm kiêm chủ bút Viên Linh LÀM VIỆC, ĂN VÀ NGỦ
("Chỗ làm việc cũng là chỗ ăn ngủ") cùng trong một chỗ. Chính
vì hoàn cảnh tệ hại này cho nên Viên Linh phải "ôm đồm" đủ thứ và sử
dụng lối viết "câu khách" để bán báo. Viên Linh có lẽ được giúp đỡ
bằng một người đàn bà tên là Tà Cúc ("Chắc hẳn có sự tiếp tay của bà Tà
Cúc")...
Nhưng có thực thế không? Trên thực tế,
trong văn sử hải ngoại, từ tháng 11. 1996, Khởi Hành là tạp chí văn học duy nhất
ngoài nước đã đạt được những thành quả đặc biệt do một sự tiếp tay cũng rất đặc
biệt có một không hai của độc giả. Giả sử nếu có một người nghiên cứu trẻ hơn,
100 năm sau đi tìm dấu vết Khởi Hành thì họ sẽ kết luận ra sao? Nhất là sau khi
họ được đọc đoạn này cũng trong bài trên của ông Văn Lục:
Tháng 8,1995, Nguyễn Văn Trung trong Văn Học hải ngoại xác định rõ ràng
"Văn học Việt Nam
và:
Chính những hoài niệm quá khứ này là cái căn cước của người Mỹ gốc Việt.Cái đã
làm nên vinh quang của họ. Không có nó, họ còn là gì nữa? Theo Nguyễn Mộng
Giác, vứt bỏ quá khứ ấy đi, nhiều người sẽ phát điên lên. Ký ức về chiến tranh
đã đưa con người Việt lưu vong vào một thế giới không còn nữa. Nó bầy tỏ
một cảm thức sâu xa về một cái gì đó đã mất, rồi được huyễn hoặc về quá khứ
cũng như cội nguồn của mình nhằm xoa dịu những nỗi đớn đau ấy. Đó là một hội
chứng sau 1975. Hội chứng thua cuộc.
Tôi không cần phản bác sự trình bày của ông Lục về "lão hóa"
hay "hội chứng thua cuộc của người Mỹ gốc Việt" vì theo tôi, nếu
người ta có thể bị lão hóa thì người ta cũng rất có thể bị ấu (nhi) hóa mà lý
luận một cách sai lầm và cái "mặc cảm thua cuộc" ấy có khi chỉ phản
ảnh riêng lẻ tâm sự và hoàn cảnh của người phát biểu. Nhưng để giúp người
nghiên cứu tương lai ấy, mà cũng để chứng minh đoạn viết trên của ông Văn Lục
là một sự cố ý xuyên tạc hay phỉ báng tạp chí Khởi Hành và hai nhân sự điều hành
cùng sự hỗ trợ đặc biệt của độc giả, những tài liệu sau đây tự nó --từ chính
tôi hay từ các văn hữu khác--sẽ là lời phản bác hiệu quả nhất.
I-
Nguyễn Tà Cúc, Thư ký Tòa soạn tạp chí Khởi Hành-Bộ Mới, Hoa Kỳ
Nhẽ ra thì khi nhắc đến tôi, ông Văn Lục cần viết thế này mới đúng:
"Chắc chắn có sự cộng tác của Thư ký Tòa soạn Nguyễn Tà
Cúc..." Trước hết, nếu không nhầm, tôi là người cầm bút duy nhất trong
bài thượng dẫn mà ông đã nhắc đến một cách xách mé và phi văn nghệ với không
đầy đủ tên họ rồi lại có một chữ "bà" đi trước trong khi nếu quả ông
là độc giả từ lâu như ông từng thú nhận thì chắc chắn ông phải biết Nguyễn Tà
Cúc là người phê bình kiêm Thư ký Tòa soạn Khởi Hành.
Tôi dùng chữ "xách
mé và phi văn nghệ" vì-- như ông Lục và độc giả đã chứng kiến-- nếu chỉ
dùng mấy chữ "ông Văn Lục" để chỉ một người ít ra cũng mang tiếng
nghiên cứu như ông thì tôi đã thất lễ không những với chính ông Lục mà còn với
độc giả. Sau nữa, tôi dùng chữ "chắc chắn" là vì, như chính bổn báo
chủ nhiệm đã từng phát biểu nhiều lần ngay cả trên Khởi Hành, ngoài mục thường
xuyên, tôi còn giữ mục Điểm Sách, Tin tức và có khi trả lời Thư tín. Sau khi
báo in xong, tôi là người cùng Viên Linh phát hành. Trừ 3 năm đi học lại ở Pennsylvania
Bởi thế, nếu nhận xét một cách nhẹ
nhàng thì Nguyễn Văn Lục đã xuyên tạc mà nếu chính xác hơn thì Nguyễn Văn Lục
đã phỉ báng thanh danh nghề nghiệp Nguyễn Tà Cúc, một người không những đảm
nhận trách nhiệm Thư ký Tòa soạn của tạp chí Khởi Hành mà còn là người phê bình
chuyên về Văn học Miền Nam và các vấn đề Phụ nữ.
Tôi là người đầu tiên tổ chức
Diễn đàn Phụ nữ Hải ngoại và cũng là người đầu tiên phân tích Áo dài Lemur
trong bối cảnh kỳ thị của Tự lực Văn đoàn với Phụ nữ Tân văn rồi sau đó trình
diễn chiếc áo Lemur được tái tạo này tại Saigon Performing Art Center, tháng
8.2011. Các bài viết của tôi về công việc dịch thuật Kinh thánh của Phan Khôi
và thái độ tiêu cực về nữ quyền của Tự lực Văn đoàn đối với nhóm Phụ nữ Tân văn
cũng đã xuất hiện tại Việt Nam qua lời mời của cố học giả Đào Hùng, con trai cố
học giả Đào Duy Anh; nhiều bài khác xuất hiện trên blog VOA thuộc nhà văn
Nguyễn Xuân Hoàng, Diễn đàn trên mạng Da màu, Học Xá, Gió-o vv...
Mới đây, loạt
bài kỷ niệm hai cuộc di cư văn học của người Việt tỵ nạn Cộng sản đã được đăng
thành nhiều kỳ trên Diễn đàn Da màu. Tất cả những hoạt động này đều dễ dàng tìm
thấy vì không những được tường trình đầy đủ trên Khởi Hành --như Nguyễn Văn Lục
thú nhận là một độc giả đều đặn "từ nhiều năm nay" (sđd)-- mà lại còn
phổ biến rộng rãi trên các Mạng Internet. Tôi thực không tin một người như độc
giả Khởi Hành Nguyễn Văn Lục--từng có thời cư ngụ ngay tại Quận Cam, từng nhận
việc (mượn ngôn ngữ thô lậu của ông Văn Lục thì là "tiếp tay") cho
một tờ báo ở đây -- rất quen thuộc với sinh hoạt Mạng Internet lại chỉ biết đến
"bà Tà Cúc" mà không biết đến Thư ký Tòa soạn hay người phê bình/
diễn thuyết Nguyễn Tà Cúc?!
Viết
về mình là một điều khả ố nhưng tại sao tôi phải chưng bằng cớ, cả bằng cớ về
chính tôi? Là một người phê bình được chứng kiến tận mắt sự thất thoát tài liệu
và nhân chứng của Văn học Miền Nam, tôi học được một kinh nghiệm đắt giá: một
khi nhân chứng qua đời thì sẽ có những sự thật theo họ xuống mồ khiến gây không
biết bao nhiêu là khó khăn cho người nghiên cứu đi sau. Cứ tưởng tượng một
người sau chúng ta chừng 100 năm, không có đủ Tạp chí Khởi Hành-Bộ Mới để
nghiên cứu thì cái câu "Chắc hẳn có sự tiếp tay của bà Tà Cúc..."
không thể rõ nghĩa và đầy đủ bằng câu "Chắc chắn có sự cộng tác của Thư ký
Tòa soạn Nguyễn Tà Cúc..."
Bởi thế tôi cần viết cho đầy đủ để "công
bằng, không riêng cho tôi, mà còn cho Chủ nhiệm&Chủ bút Viên Linh và độc
giả Khởi Hành". Dầu sao chăng nữa, chúng ta cũng phải công nhận Viên Linh
đã có đủ bản lĩnh (dám) giao cho một phụ nữ đảm trách vừa công việc phê bình
vừa công việc Thư ký Tòa soạn của một tạp chí văn học mà các bỉnh bút của nó
toàn là những tay kiệt hiệt. Chẳng phải tôi dám hợm mình giữa bao nhiêu anh
hào, nhưng văn sử hải ngoại mà chúng ta đang sống đây không thể không công nhận
quyết định ấy của Viên Linh, một quyết định chứng tỏ không những ông có mắt xanh,
mà còn bầy tỏ sự tin cậy vào khả năng của phụ nữ, cũng là nửa số độc giả Khởi
Hành. [Vâng, chúng ta hay rất văn hoa khi nhắc đến phụ nữ nhưng có tranh đấu hay
công bằng với họ hay không lại là chuyện khác. Khác xa lắm.]
Mà viết lách (ấm ớ) như thế về Thư ký
Tòa soạn của một tạp chí thì khác chi xúc phạm hay gây thiệt hại cho tạp
chí VÀ độc giả của nó? Có thể nói không ngoa rằng sở dĩ tôi chọn viết về Văn
học Miền Nam
II-
Tòa soạn & Tạp chí Khởi Hành & Bạn hữu & Bạn đọc
A-Tòa
soạn Khởi Hành:
Nguyễn Văn Lục đề cập đến hình thức và
nội dung của Khởi Hành cùng miêu tả khung cảnh của tòa soạn Khởi Hành như sau:
Viên Linh quả là người ôm đồm, ôm trách nhiệm cả văn học miền Nam
Mới
đọc thì người ta khó nhận ra ác ý của tác giả: ông khen Viên Linh ôm trách
nhiệm cả Văn học Miền Nam và làm việc quên mệt, rồi dùng "vài chục
trang" để nói về những chủ đề thật lớn vv...Nhưng chỉ cần đọc lại lần thứ
hai thì người ta, nhất là bạn hữu hay độc giả Khởi Hành từng đến tòa soạn thăm
viếng hay mua báo, thấy ngay sự xuyên tạc hay phỉ báng cả người chủ nhiệm&chủ
bút Viên Linh [sau khi đã xuyên tạc hay phỉ báng Thư ký Tòa soạn Nguyễn Tà Cúc]
lẫn tạp chí này qua những tin tức sai lầm diễn đạt bằng những tĩnh từ tiêu cực
như "còm cõi", "chỗ làm việc cũng là chỗ ăn ngủ [...]" và
luôn cả " rồi cứ thun lại dần, thun nữa, mỏng nữa", "nay
thì Khởi Hành, nó mỏng như thể không thể mỏng hơn được, như người mắc bệnh trầm
trọng, chỉ còn thoi thóp sống còn" vv và vv.
Trái với sự phỉ báng của Nguyễn Văn Lục,
ngoài gần một năm người chủ nhiệm lâm trọng bệnh rồi phục sức, Khởi Hành đã thay
đổi tòa soạn khoảng 4 lần nhưng không lần nào giống một "Chỗ làm việc cũng
là chỗ ăn ngủ" và "cái kiểu tòa soạn-một người" cả. Tôi chỉ cần
trưng những tấm ảnh chụp với nhiều văn hữu như cố họa sĩ Thái Tuấn từ Pháp sang,
nhà văn Nguyễn Đình Toàn, nhà thơ Nguyễn Quốc Thái (người sống sót cuối cùng
của nhóm Trình bày) từ Sài gòn qua, nhà thơ Tô Thùy Yên, hoặc nhà phê bình hội
họa Huỳnh Hữu Ủy và giáo sư Nguyễn Văn Trung vv... để độc giả thấy bên
trong tòa soạn hầu chứng minh sự thật.
Đó là chưa nói tới việc tôi thường xuyên
phải đến tòa soạn làm việc [điểm sách, viết tin tức, phát hành...] như thế là
hơn 16 năm, trừ 3 năm về PA học lại. Còn một chứng cớ chắc chắn nữa, không thể
phản bác được, là khoảng hơn một năm, từ tháng 8. 2010 đến gần cuối năm
2011, chúng tôi phải thuê một người đến tòa soạn đánh máy khoảng trên dưới 10
giờ một tuần vì công việc lúc ấy quá bận rộn mà sách và tài liệu của tòa soạn
thì không thể cho mang về nhà. [Người này hiện vẫn còn sống tại Santa
Ana
Như vậy thì làm sao mà ông Văn Lục dám
gọi tòa soạn Khởi Hành là "Chỗ làm việc cũng là chỗ ăn ngủ...- cái kiểu
tòa soạn-một người-..." nhất là vào thời ông tới mua báo? Chính vì nó là
một tòa soạn mà chúng tôi có thể mở cửa từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều để tiếp
khách thập phương theo đúng nguyên tắc và luật lệ về thương mại của tiểu bang
California. Hay khi viết "Chỗ làm việc cũng là chỗ ăn ngủ",
Nguyễn Văn Lục còn có hàm ý phỉ báng nào nữa mà chúng tôi chưa đoán kịp hết
vì không thấy ông đề cập đến chi tiết này khi đề cập đến vài tạp chí khác?
Tôi
biết rõ tạp chí Văn học nghệ thuật [thời Võ Phiến], Văn Học [nhiều chủ bút khác nhau], rồi
Văn [cả thời Mai Thảo đến thời Nguyễn Xuân Hoàng] và tạp chí Hợp Lưu [thời
Khánh Trường rồi thời Đặng Hiền] đều không có tòa soạn chính thức nhưng xá gì
những tiểu tiết ấy? Lẽ ra còn phải kính phục sự hy sinh của họ (và gia đình) họ
là đàng khác mới phải. Đó là trường hợp điển hình của Đặng Hiền và Hợp Lưu. Tuy
Hợp Lưu nay duy trì chính là trên mạng nhưng Đặng Hiền vẫn giữ được sự phong
phú và nghiêm chỉnh từ khi tạp chí này chuyển sang tay ông. Làm một tạp chí
trên mạng cũng không phải là một chuyện dễ: ngoài tài kỹ thuật còn phải có sự
hỗ trợ của tác gia góp mặt.
Hơn
thế nữa, tuy tôi từng phê bình Nguyễn Mộng Giác về những phát biểu của ông liên
quan đến Văn học Việt Nam Biển-ngoài, tôi rất bất nhẫn khi thấy Nguyễn Văn Lục viết
về tạp chí Văn Học như sau: "Nghĩ tiếp đến trường hợp tờ Văn Học mà thương hại, sống dở
chết dở, thay hết chủ bút này đến chủ bút khác, cố gắng cầm cự một cách trôi
nổi." (sđd)
Một số những người trọng yếu khác -hay
hơn Nguyễn Mộng Giác--của Văn Học là nhà văn Hoàng Khởi Phong và nhà thơ/dịch giả
Trịnh Y Thư, Châu Văn Thọ và Thạch Hãn mà không thấy ông Lục nhắc đến. Tôi dành
quyền lên tiếng (hay không lên tiếng) cho họ. Nhưng tôi phải dùng chữ "bất
nhẫn" vì chính tạp chí "sống dở chết dở, thay hết chủ bút này
đến chủ bút khác, cố gắng cầm cự một cách trôi nổi..." ấy lại là tạp chí
chịu đăng bài của Nguyễn Văn Trung (anh ông Lục).
Tôi đưa hai thí dụ: Văn Học
số 174, tháng 10. 2000 đăng bài "Tưởng niệm Việt Nam Cộng hòa" (trang
3-32) và Văn Học số 179, tháng 3. 2001 đăng bài "Văn học trong vòng tay chính
trị" (trang 15-41) của Nguyễn Văn Trung. Dĩ nhiên ông Lục có quyền trả lời
rằng chuyện ông anh của ông không dính dáng gì đến ông cả, nhưng như thế thì có
phải là ông "trọng ...mĩ kim" mà "khinh tài" không khi ông
nhắc đến một tạp chí khác với cái vẻ thập phần khâm phục chỉ vì nó sống được là
khả năng tài chính của tờ tuần báo khác! Ông còn hoan nghênh nhiệt liệt, kiểu
Phạm Quỳnh, rằng còn tờ tuần báo ấy thì tạp chí này còn.
Than ôi, thế mà chỉ
câu trước câu sau, ông đã quên ngay để than vãn rằng "không biết số
phận" tờ báo này sẽ đi về đâu khi chủ nhân của nó "gặp nạn". Tôi
phải bật cười với cái lối viết-và-lách của ông Lục: quả là khôi hài ở chỗ ông
Lục tý toáy, kể ra vanh vách danh sách nhân sự của các tạp chí khác--do các nhà
văn điều hành--"sống mòn" hay "sống dở chết dở" một cách
rất chi tiết thế nào nhưng không "hé lộ" --dùng chữ ông Lục--cho bạn
đọc biết, bản thân Nguyễn Văn Lục trước đây đã có lúc khăn gói từ Canada đem
tinh hoa sang đây làm việc cho chủ nhân của tờ báo ấy! Ông còn tự mâu thuẫn
khi nói mỉa ban điều hành của Thế Kỷ 21, như sau:
Tờ Thế Kỷ 21 của Người Việt, đàng sau có chỗ tựa lưng vững chãi về tài chánh là
công ty Người Việt. Làm ăn khấm khá như vậy, bề thế như vậy. Tưởng là tờ báo
văn học sẽ vững vàng quá đi. Tưởng sẽ trở thành Trùm Văn học ở Thủ Đô tỵ nạn.
Vậy mà cũng chẳng hiểu sao loay hoay hết chủ bút này đến chủ bút khác, bài vở
cũng làng nhàng, nội dung làm sao mà đến một lúc nào đó cũng gõ lên hồi chuông
báo tử. Sự mất mát của Thế Kỷ 21 cũng là một thiệt thòi cho văn học Hải ngoại
giống như trường h ợp tờ Văn, Văn Học sau này. Nhưng biết đâu với số tiền lời,
từ trời rơi xuống 4 triệu rưởi đô la sẽ giúp công ty Người Việt làm trùm
Văn học và tờ Thế Kỷ 21 lại có cơ sống lại (sđd)
Bỏ qua cái lối ghen tỵ ra mặt kiểu hàng
quýt nguýt hàng cam: "Làm ăn khấm khá như vậy, bề thế như vậy. Tưởng là tờ
báo văn học sẽ vững vàng quá đi. Tưởng sẽ trở thành Trùm Văn học ở Thủ Đô tỵ
nạn...." dù ông vớt vát để tránh tiếng ["cũng là một thiệt thòi cho
văn học Hải ngoại"], rõ ràng là ông Lục lại tự mâu thuẫn một cách trầm
trọng: tại sao Thế Kỷ 21 không có quyền sống nhờ một nguồn tài chính khác [từ
nhật báo Người Việt] tương tự như trường hợp cái tờ báo mà ông hết sức ca
ngợi?! Đó là chưa kể đến lý do mà Thế Kỷ 21 phải đóng cửa: theo sự hiểu biết
của tôi, nó đóng cửa SAU KHI nó ra khỏi sự tài trợ của nhật báo Người Việt và
nhất là sau đó, khi nó mất luôn sự hợp tác của chị Phan Mỹ Sương, người góp
phần rất lớn vào cả tổ chức VNCR và đồng thời phụ trách phần quảng cáo tức phụ
trách một phần rất lớn về sự sống còn của tạp chí này.
Ông Lục lại --có lẽ cố
tình--quên rằng Thế kỷ 21 là một tổ chức thuộc một công ty, cho nên việc các
nhân viên toàn thời gian hay bán thời gian như Lê Đình Điểu, Nguyễn Xuân Hoàng,
Vương Hữu Bột [tức Đỗ Quý Toàn] hay Phạm Xuân Đài là chuyện đương nhiên, chứ
không phải "loay hoay" như ông tưởng tượng. Cũng như trường hợp Văn
Học, tôi sẽ dành quyền lên tiếng cho những người còn sống như Vương Hữu Bột
[tức Đỗ Quý Toàn] hay Phạm Xuân Đài, nhưng tôi bắt buộc phải có vài lời cho hai
người đã khuất, là Lê Đình Điểu và Nguyễn Xuân Hoàng, hai người coi như tạo ra
diện mạo lúc đầu của Thế Kỷ 21. Cả hai đều là những người nhiệt huyết và thiết tha
với văn học Miền Nam
Còn về hai chữ "còm cõi"
trong câu [Viên Linh] "còm cõi suốt ngày trong căn phòng nhỏ" thì quả
người viết có ngần ngại khi muốn đề cập đến. Số là cách đây vài năm, khi nhà
văn Nguyễn Xuân Hoàng còn sinh tiền, có một cô tọc mạch hỏi thẳng tôi:
"Giữa Viên Linh và Nguyễn Xuân Hoàng, ai đẹp trai hơn?" Tôi tặc lưỡi
rồi đáp: "Nói về bạn mình, thế nào chả mang tiếng bênh bạn. Còn bình phẩm
về một người đàn ông có gia đình thì thế là coi thường vợ người ta, có ngày
chết không oan." Nay tôi cũng xin áp dụng cái tiêu chỉ miễn-bình-phẩm ấy
vào đây mà chỉ cần có lời bàn La Sát rằng: nếu tôi cũng được "còm cõi"
như Viên Linh nghĩa là nếu tôi vẫn có thể làm việc không ngơi nghỉ dù đã trọng
tuổi, điều hành kiêm trình bày một tạp chí văn học, lại mới qua một cơn bạo
bệnh suýt chết mà vẫn giữ được mức viết càng lúc càng sắc sảo và mức hoạt động
văn nghệ như cũ vv thì tôi xin chân thành tự chúc tôi (và cả ông Văn Lục nữa) được
"còm cõi" chỉ nửa phần như thế. Như-thường-lệ, tôi cũng xin kèm một
tấm ảnh mới đây của chủ nhiệm&chủ bút Viên Linh cho rõ ràng.
B-Mua
báo văn học hay đi câu cá, bỏ ít mồi nhưng mong bắt được cá lớn?
Đoạn văn của ông Nguyễn Văn Lục, nhất là
đoạn trong ngoặc, ông đã dùng mấy chữ được xếp đặt trước theo chủ ý của ông là
"ít lắm cũng," "hé lộ," "một số thông tin", "chỉ
mình Viên Linh biết được," "kỹ lắm, không bao giờ", "một
thứ câu khách", "tôi bị cắn câu," vv... Đó là đoạn văn có quá
nhiều mệnh đề, quá nhiều loại từ, trạng từ, động từ như "ít, hé, chỉ, kỹ,
nhả" …thay vì có thể chỉ cần một câu giản dị là ông mua dài hạn báo Khởi Hành
vì số nào cũng có các thông tin về văn học miền Nam.
Ông mua dài hạn Khởi
Hành và từng đến nhà báo để mua một xấp những số chủ đề mà ông cần, vì ông lưu
tâm đến Văn học miền Nam, chẳng lẽ ông không lưu tâm gì đến nó, mà chỉ vì bị
Viên Linh câu vào tròng cho nên mới theo dõi nó? Viên Linh có thể chỉ lôi cuốn
được những độc giả thật sự yêu văn học miền Nam
C-Tạp
chí Khởi Hành
Kể ra, nếu Nguyễn Văn Lục chỉ xuyên tạc
hay phỉ báng cá nhân tôi, cũng dễ bỏ qua. Trong quá khứ tôi đã từng tha cho cái
loại phi văn nghệ ấy kể cũng đã nhiều lần. [Nhân đây, tôi xin được công khai cảm
ơn chị Chủ nhiệm Nông Kim Ấn và ban biên tập--gồm toàn Cựu Sinh viên Sĩ quan
Trường Võ Bị Quốc gia Việt Nam, Đà lạt-- của tuần báo Con Ong Việt, San Diego,
cách đây gần 15 năm, đã hào hiệp đứng ra bênh vực các con tôi lúc ấy còn vị
thành niên, từ 7 đến 17 tuổi, đã bị loại phi văn nghệ ấy đem lên báo lá cải.] Khốn
thay, ông lại đề cập đến Khởi Hành với những thông tin sai lầm không thể bỏ qua
hay tha thứ được. Nếu quả thật Khởi Hành là một tạp chí "sống mòn sau 1975",
"cứ thun lại dần, thun nữa, mỏng nữa[...] và nay thì Khởi Hành, nó mỏng
như thể không thể mỏng hơn được như người mắc bệnh trầm trọng, chỉ còn thoi
thóp sống còn" vv ... thì ai dại gì mua, đến nỗi mua dài hạn trước cả năm
năm như trường hợp một độc giả mới đây?
Bởi
thế, vấn đề cần đặt ra tại đây là tại sao Nguyễn Văn Lục lại tung tin một tạp chí
đang xuất bản như Khởi Hành-- được độc giả tin cậy và đang có sự hợp tác của nhiều
người cầm bút uy tín hàng đầu của Miền Nam về nhiều vấn đề quan trọng liên quan
đến Văn học Miền Nam-- rằng: "nó ...như người mắc bệnh trầm trọng, chỉ còn
thoi thóp sống còn"? Nguyễn Văn Lục cần nên lưu ý
rằng, ngoài vấn đề văn học, khi viết như thế, ông còn đụng chạm đến sinh mạng
của một tạp chí mà Viên Linh, người sáng lập và điều hành, là người sống hoàn
toàn bằng nghề cầm bút. Trong
giới báo chí, không có gì giết một tờ báo mau hơn là phao tin nó sắp chết, nhất
là phao tin một cách chính thức-và- công khai cùng với nhiều thông tin
sai lầm mà đầy bất lợi về nhân sự của nó (như đã phân tích) trong một bài
"nghiên cứu". Thông thường, chỉ vì lý do cạnh tranh, người ta mới
phao tin thất thiệt nhắm triệt hạ đồng nghiệp. Nguyễn Văn Lục không có báo,
tại sao lại làm như vậy?
Một
trong những thông tin sai lầm quan trọng do Nguyễn Văn Lục tung ra là số trang
của Khởi Hành. Có phải nó đã "cứ thun lại dần, thun nữa, mỏng nữa[...] và
nay thì Khởi Hành, nó mỏng như thể không thể mỏng hơn được..." không?
"Không thể mỏng hơn nữa" gây cho người đọc một cảm tưởng "rất
mỏng" nhưng Nguyễn Văn Lục không nói rõ là bao nhiêu trang để làm chứng và
cho người ta dễ hình dung hơn.
Ngay từ số 1 năm 1996 tới năm 2009, gần
hai trăm số báo, Khởi Hành luôn luôn là một tờ báo văn học có nhiều hình ảnh, hoàn
toàn khác các báo văn học hồi cuối thế kỷ chỉ có chữ là chữ. Hình ảnh tranh vẽ
lại rất lớn. Trung bình một số báo có 48 trang khổ 10 x 13.50 phân Anh . Một
trang Khởi Hành xuýt xoát bằng 4 trang báo loại Văn, Văn Học, Hợp Lưu (5
x 8”), mà lại nhẹ hơn khi gửi qua bưu điện, vì báo Khởi Hành in bằng giấy báo
(news print – giấy cuộn) khác với các tạp chí khổ nhỏ in giấy trắng (20lb –
giấy xén rồi, để in máy nhỏ từng tờ). Cho nên nói nó mỏng hay nó dầy là
vô nghĩa khi một tờ dầy có khổ như khổ sách, mà một tờ mỏng một tờ bằng 4 lần
khổ sách. Lẽ ra, chỉ nên nói nó có nhiều độc giả và đã sống qua hai thế kỷ (từ
năm 1996 đến nay, 2015), hay nó không có độc giả và đã phải đóng cửa.
Nếu Khởi Hành thu nhỏ lại hơn một cm
mỗi bề vào năm 2009 không phải vì nó ít độc giả đi, mà vì nó bắt đầu in offset
4 màu. Một nhà in khác đã chịu in Khởi Hành bìa offset 4 màu trên giấy láng và
bớt đi hơn 10 trang thì họ sẽ không tăng giá in nếu Khởi Hành chịu chuyển nhà
in về với họ.
Ông Lục viết “càng ngày càng mỏng đi” là chỉ nói ít hơn một nửa sự
thật. Nửa sự thật khác ông không nói về Khởi Hành là nó mỏng đi để in offset 4
màu trên giấy láng. Do đó chưa có tờ tạp chí văn học nào thường xuyên in hình các
nhà văn nhà thơ ra bìa 4 màu như Khởi Hành. Hai năm gần đây, bổn báo chủ nhiệm
chủ bút, cũng là người trình bày thực hiện tờ báo, lâm trọng bệnh-- ông trải
qua một cuộc "open heart surgery" dài hơn 5 giờ đồng hồ vào tháng tư,
2014--nên Khởi Hành ra 2 tháng một số và số trang từ 112 tới 164 trang mỗi kỳ,
nghĩa là trung bình khoảng 140 trang.
Khởi Hành mới nhất số 215-216 & Tháng
chạp 2014 &Tháng giêng 2015- Chủ đề Phan Khôi dầy 140 trang. Nhưng vấn đề
vẫn không chỉ là dầy hay mỏng mà còn là nội dung nữa. Chỉ cần đơn cử vài thí dụ
về các chủ đề của Khởi Hành trong 2 năm nay: Sài gòn Văn nghệ 1954-1975, Phan
Khôi và Bản dịch Kinh thánh Tin lành: Từ Việt Nam, ông Phan Nam Sinh phúc đáp
bài của Nguyễn Tà Cúc, Các nhân vật nữ&Các nhà văn nữ, 60 Năm Thơ
Xuân Việt nam 1954-2014, Phê bình ba cuốn Hồi ký tiêu biểu của văn giới Miền
Nam hay Tưởng niệm Phan Khôi (số mới nhất)...
Bởi thế, ông Lục có vẻ cố tình không đề
cập đầy đủ đến nội dung và hoạt động của một tạp chí khi chỉ dè bỉu về chiều dầy
của nó để tiên đoán như một ông thầy bói mù khi ông thông tin Khởi Hành
"như người mắc bệnh trầm trọng, chỉ còn thoi thóp sống còn." Phải
chăng ông cố tình quên không cho độc giả biết rằng thứ nhất, Khởi Hành là tạp
chí GIẤY duy nhất giờ này vẫn còn hiện diện chuyên về Văn học Miền Nam tại Hoa
Kỳ do các bỉnh bút danh tiếng của miền Nam hay những người có sở học đáng tin
cậy cộng tác; và thứ hai, sống hoàn toàn nhờ tiền độc giả mua báo và thân hữu
quảng cáo chứ không phải nhờ đến thiện chí của bạn hữu hay từ một nguồn hoàn
toàn khác như ông đã từng phải công nhận về vài tạp chí khác trong bài
này? Bởi thế, tôi sẽ nói tới một nhân tố không kém phần quan trọng đã
giúp Khởi Hành có mặt gần 20 năm nay, vượt lên mọi hoài nghi về sự sống còn của
một tạp chí giấy chỉ nghiên cứu về văn học, Văn học Miền Nam và lịch sử [sau
khi các tạp chí khác cùng dạng và cùng thời như Văn học Nghệ thuật, Văn, Văn
học, Thế kỷ 21, Hợp Lưu vv] đã đóng cửa hay chỉ còn xuất hiện trên mạng: đó là
độc giả Khởi Hành.
D-Độc
giả Khởi Hành
Nguyễn Văn Lục xem ra rất chú ý đến những
tiểu tiết như sách chất không có lối đi trong tòa soạn (mà tòa soạn thì
phải có sách chứ chẳng nhẽ lại có cái gì?!), đoán già đoán non về một "bà
Tà Cúc" mà không nhắc đến quá trình văn học nghệ thuật của Khởi Hành được
hỗ trợ hoàn toàn bằng độc giả. Tôi rất không muốn nhắc đến chuyện này. Là một
người hiểu rõ việc làm một tạp chí văn học nghệ thuật tiếng Việt ở Hoa kỳ
và khó khăn dường nào, lại quen biết hầu hết anh em văn nghệ xa gần [Hoàng Khởi
Phong (Văn học) , Nguyễn Xuân Hoàng (Văn) rồi Khánh Trường, Đặng Hiền (Hợp Lưu)
vv...], tôi hiểu đến tận cùng nỗi nhọc nhằn của anh em cũng như của chính tôi
trong công việc đôi khi xem như đội đá vá trời ấy. Nhưng có lúc vẫn phải
viết ra vì đây là một phần lịch sử của người Việt tỵ nạn Cộng sản Hoa Kỳ mà sự
khiêm nhượng không còn cho phép tôi im lặng trước đoạn viết xuyên tạc của
Nguyễn Văn Lục.
Trước
hết, nếu không có độc giả Khởi Hành thì chúng tôi sẽ không trao được 3 giải
"Văn chương toàn Sự nghiệp" cho nhà văn Nguyễn Thụy Long, nhà thơ Hữu
Loan và nhà văn Văn Quang. Chính Nguyễn Văn Trung đã nhắc đến Nguyễn Thụy
Long như sau:
Ông Nguyễn Linh, Phó giám đốc nhà xuất bản Sự Thật có kể cho tôi hồi 1975, ông
là cán bộ của Tuyên huấn Trung Ương vào miền Nam tiếp thu về văn
hóa. Ông rất phục Nguyễn Thụy Long và ca tụng quyển truyện “Loan Mắt Nhung “của
tác giả. Ông hỏi tôi đã đọc chưa, tôi nói chưa vì thực ra ở miền Nam trước
đây không thể đọc, biết hết những sáng tác vì rất đa dang, riêng Nguyễn Thụy
Long tôi có nghe tiếng nhưng chưa đọc.
Ông khuyên tôi nên đọc. Ông trở ra Hà
Nội, gặp ông Tố Hữu, đưa cho ông đọc và xin ý kiến. Gặp lại ông Tố Hữu,
ông Tố Hữu có nói với ông: “Miền Bắc đã không thể có người viết văn như thế này…”
Đánh giá trong nội bộ thì như vậy, nhưng một cách công khai, chính thức vẫn kết
án, vùi dập. Hầu như toàn bộ nền văn học miền Nam kể như không có.
Và những người như Nguyễn Thụy Long trở thành những kẻ sống bên lề xã hội,
thồ xe chở củi từ Long Thành về Sai Gòn bán kiếm sống. [Nguyễn văn Trung,
"Tưởng niệm Việt Nam Cộng hòa, Văn Học số 179, trang 19-20, tháng 3. 2001]
Sau nữa, việc trao giải cho nhà văn Văn
Quang [Trung tá Quản đốc Đài Phát Thanh Quân đội, Việt Nam Cộng hòa] là một sự
chứng minh rằng, khác với một giai đoạn rất dài trong văn sử Miền Bắc 1954-1975,
một nhà văn ka-ki của Miền Nam đã được công nhận (hay tán thưởng) vì họ
là nhà văn nghĩa là anh có thể viết về bất cứ cái gì nhưng anh phải viết cho
hay.
Khi Cộng sản nằm vùng như Vũ Hạnh tấn công các nhà văn Miền Nam chỉ vì họ
viết về các đề tài không-chiến tranh là đã cho thấy tại sao các anh cộng sản bị
dậm chân tại chỗ trong bao nhiêu năm, chỉ có lùi mà không tiến chỉ vì họ xuất
thân hay tác phẩm của họ chỉ giới hạn trong khung cảnh chiến trường. Nghệ thuật
không dung thứ hay giảm khinh cho những tác phẩm "đậu vớt" vì lý do chính
trị hay hoàn cảnh xuất hiện. Từ việc trao giải cho nhà văn Văn Quang, tôi muốn
nói thêm một chút về các nhà văn trẻ sau này -- dĩ nhiên có nhiều người xuất thân
từ quân đội-- mà Khởi Hành -Bộ Mới đã bắt đầu đăng tải tài liệu về họ từ lâu
nay. Viên Linh, Thư ký Tòa soạn Khởi Hành Bộ Cũ, Sài gòn và Chủ nhiệm& Chủ
bút Khởi Hành Bộ Mới, Hoa Kỳ-- theo Phan Nhiên Hạo là một "tên tuổi
lớn" thuộc Văn học Miền Nam:
Viên Linh là một tên tuổi lớn của văn chương miền Nam
Chính vì thế, Viên Linh có một kho
tài liệu mà chỉ ông mới có: đó là những bài viết hay phỏng vấn những nhân vật
trong chính quyền hay văn giới Miền Nam trước 1975 phản ảnh tình hình lúc bấy
giờ. Ông từng là Thư ký tòa soạn hay Chủ nhiệm chủ bút của nhiều trong những
tạp chí văn học nghệ thuật lừng danh nhất của Miền Nam
Khởi Hành đã có ít nhất là 3 số với 3
chủ đề dành cho các nhà văn trong cuộc để viết về chính họ nhắm lưu lại tài
liệu một cách chính xác: Nguyễn Lệ Uyên viết về "Các tạp chí văn nghệ Miền
Trung thời chiến tranh: Tuy hòa và Sóng" (Khởi Hành số 145, trang 24-26,
tháng 11.2008), Phạm Văn Nhàn viết về "Các tạp chí văn nghệ thời chiến:
Tạp chí Ý thức" (Khởi Hành số 146, trang 24-26, tháng 12.2008), Ngô Nguyên
Nghiễm viết về "Khai Phá và các tạp chí khác thời chiến tranh ở Miền
Nam" (Khởi Hành số 151, trang 18-22, tháng 5.2009). Sau đó không lâu, Khởi
Hành số 155, tháng 9. 2009 có chủ đề "Khởi Hành Bộ Cũ-Tạp chí văn chương
của nhiều thế hệ nhà văn Miền Nam
Kế đó, ngoài các vấn đề văn học, Khởi Hành
còn tổ chức diễn thuyết trong các buổi Diễn đàn Phụ nữ hay về Ban Tao đàn, Miền
Nam vv...Khởi Hành cũng là tạp chí chuyên có chủ đề, từ di sản Văn học Miền Nam Garden Grove
Độc giả của Khởi Hành biết rất rõ tại sao
họ mua báo mà không như độc giả Nguyễn Văn Lục nhận xét rằng "Nội cá nhân
tôi mua đều đặn Khởi Hành từ nhiều năm nay cho thấy hẳn Khởi Hành phải có cái
gì chứ. Cái gì đó chỉ mình Viên Linh biết". Cách đây hơn năm năm (tháng 8.
2009), nhà thơ Phan Nhiên Hạo phỏng vấn Viên Linh có câu hỏi liên quan đến độc
giả Khởi Hành như sau:
Ra hải ngoại đến nay, anh vẫn là người làm báo văn nghệ. Bên này dĩ nhiên không
còn lượng bạn đọc đông đảo như Việt Nam
Viên
Linh đáp lại:
[...]Khởi Hành còn đi, đi không ngừng nghỉ, vì chúng tôi có lương thực đủ ăn,
con đường trước mặt thanh quang, bạn đồng hành thân ái, những bàn tay chờ đợi
bên đường.[...]Đương nhiên cũng có những tờ phải đình bản vì lý do khác. Các vị
chủ báo ấy chưa từng làm báo bao giờ, tuy có viết văn xuôi, làm văn vần, và mặc
dầu các vị ấy ra hải ngoại viết rất nhiều, nhưng viết gì thì viết cũng không
phải là làm báo. Viết không phải là làm, nhất là làm báo. Nhà văn Trần
Phong Giao, khoảng hơn mười năm làm thư ký tòa soạn tạp chí Văn ở Sài Gòn, nói:
Một tờ báo không phải là một tuyển tập thơ văn. Hải ngoại có hằng hà sa số
những tuyển tập thơ văn, nhưng lác đác có dăm ba tờ tạp chí. Và câu nữa của
anh: làm thế nào tôi giữ được sự tồn tại của tờ báo trong hoàn cảnh hiện nay?
Câu trả lời của tôi là: Tôi có giữ đâu, độc giả giữ Khởi Hành tồn tại đấy chứ.
Đúng thế, độc giả là nhân tố quyết định nếu một tạp chí chỉ sống vào tiền bán
báo. Còn loại báo chỉ sống trên lưng một tờ báo khác như Nguyễn Văn Lục
nói đến thì không đáng bàn đến tại đây. Từ năm 1996, Khởi Hành ra mắt độc giả
với một sứ mạng rõ ràng: phổ biến, lưu giữ, phê bình và san định những sai lầm
trong việc nghiên cứu Văn học Miền Nam
Khởi Hành
vẫn là tạp chí đầu tiên và duy nhất đăng loạt bài phân tích manh tâm kỳ thị và
triệt hạ của Võ Phiến nhắm vào các nhà văn Miền Bắc di cư hay các nhà văn
thuộc quân lực Việt Nam Cộng hòa. Nguyễn Văn Lục hẳn cũng chưa quên Khởi
Hành là tạp chí đầu tiên tính luôn cả trong nước báo động về việc chúng ta mất
Ải Nam Quan trong số 58, tháng 8.2001 qua chủ đề "Ải Nam Quan không còn
nữa" [nhạc sĩ Việt Dzũng đã phỏng vấn Viên Linh trên Đài Little Saigon
Radio và xác nhận Khởi Hành là tờ báo đầu tiên loan tin Ải Nam Quan không
còn nữa]. Khởi Hành cũng là nơi xuất hiện loạt khảo cứu của Nguyễn Tà Cúc về
bản dịch Kinh thánh Tin lành của Phan Khôi vv...
Như thế, Khởi Hành Bộ Mới, Hoa Kỳ có mặt
để đóng góp vào việc duy trì và tiếp tục Văn học Miền Nam và nối tiếp công cuộc
khảo cứu về Văn học Tiền chiến. Cùng với sự cộng tác của hầu hết các tác gia
danh tiếng của Miền Nam [Mặc Đỗ, Trần Ngọc Ninh, Hà Thượng Nhân, Trần Trọng San,
Tuệ Sỹ, ký giả Nguyễn Tú, Thái Tuấn, Duy Thanh, Lê Huy Oanh, Xuân Vũ, Trần Hồng
Châu, Cung Trầm Tưởng, Văn Quang, CHÓE, Huỳnh Hữu Ủy, Trần Tuấn Kiệt vv...] cho
tới nay, gần 220 số báo là 220 chủ đề hay loạt bài về một tác gia, một tạp chí,
một nhóm hay một vấn đề đặc biệt thuộc hai nền văn học này. Không những thế,
Khởi Hành, từ năm 2000, dành một số (tháng ba) đặc biệt cho những vấn đề Phụ
nữ.
Cho tới nay, Khởi Hành vẫn là tạp chí duy nhất kết hợp được những yếu tố ấy
vì có sự cộng tác của nhân chứng và tác gia kỳ cựu của Miền Nam
Sự vu cáo của Nguyễn Văn Lục càng rõ
ràng hơn khi viết về các chủ đề mà Khởi Hành đã làm: "Viên Linh dùng kích
thước nhỏ ("vài chục trang"), khổ nhỏ để nói về những "chủ đề
thật lớn." Ông Lục có mua báo thì chắc chắn phải biết tới chủ đề "Văn
học Việt Nam & Văn học Miền Nam
III-Về
các nhà văn và tạp chí khác
Nếu
người đọc nghĩ rằng tôi khắt khe với Nguyễn Văn Lục về vấn đề Khởi Hành
thì tôi xin đưa ra thêm hai chứng cớ để chứng minh thứ nhất, ông Lục viết sai
cả về một số nhân sự và tạp chí khác; thứ hai, ông Lục viết sai như thế phải
chăng để cố gò vào cái tiền đề do ông nêu ra về vấn đề "lão hóa"? Một
lần nữa, tôi hoàn toàn tôn trọng sự phát biểu của ông Lục nhưng từ nay trở đi, sau
khi tôi đã chứng minh cụ thể bằng tài liệu và nhân chứng, ông Lục sẽ không thể
tiếp tục những sự xuyên tạc và phỉ báng này nữa đối với tôi và Khởi Hành.
A-
Nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng và Tạp chí Văn
Ông
Nguyễn Văn Lục viết như sau: "Nguyễn Xuân
Hoàng ôm lấy tờ Văn chẳng khác ôm một người tình nhân già, bỏ thì thương vương
thì tội. Vừa ôm, vừa xót xa, chẳng sướng gì...." Cũng lại một thứ chữ
nghĩa sỗ sàng! Sau đây là nguyên văn của cố nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng phát biểu
về tạp chí Văn hồi ông còn sinh tiền cho thấy ông có niềm vui chứ không chỉ
"xót xa" như ông Lục khẳng định:
Khi anh Mai Thảo bệnh, giao cho tôi tờ Văn, tôi đang là tổng thư ký tờ Người
Việt. Làm hai tờ báo một lúc, khủng khiếp, tôi không hiểu tại sao mình làm được?
Làm báo Văn là một niềm vui và cũng là một nỗi khổ. Tờ báo nuốt hết thì giờ của
tôi sau khi ở toà soạn Người Việt về, nó không nuôi nổi một người sống hết mình
với nó đã đành, mà ngược lại nó bắt người làm ra nó phải nuôi nó. Khi tôi vào
làm tờ Việt Mercury, may mắn hơn, đời sống thường ngày đã nhẹ, nhưng việc nuôi
tờ Văn thì vẫn tiếp tục. Ðấy là tôi chỉ nói phần vật chất, tôi chưa nói chuyện
bài vở, chuyện độc giả, chuyện đóng gói, bỏ bì đem ra bưu điện cho mỗi số báo,
chuyện đau nhói của một ngưòi làm báo văn học. Khó khăn thì nhiều thứ
lắm. Còn phần thưởng tinh thần hả? Ðó là tôi tìm lại được bạn bè cũ, và quen
biết thêm bạn bè mới. Ðó là mỗi khi tờ báo ra, cầm tờ báo trên tay, tuy không
còn ngửi được mùi mực in như ở Sài Gòn ngày nào, nhưng sao lòng vẫn bồi
hồi. Bao giờ tôi cũng trân trọng những người viết mới. Cứ mỗi lần đọc được một
sáng tác mới của một người viết mới tôi nghĩ chắc tờ báo vẫn còn có người đọc.
Ðời sống vẫn không ngừng chảy.[Phan Nhiên
Hạo thực hiện: "Nguyễn Xuân Hoàng, Ðời sống vẫn không ngừng
chảy",27.4.2005, http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=4371&rb=0102]
B-Nhà
văn Nhật Tiến và hoạt động văn nghệ sau 1975, tại Hoa Kỳ
Tôi gửi đoạn viết trong bài thượng dẫn
có liên quan đến nhà văn Nhật Tiến và mời ông lên tiếng. Ông trả lời như sau,
qua điện thư đề ngày 13. 2. 2015:
"Tôi đã được đọc “bài
viết mới đây” của ông Nguyễn văn Lục đăng trên website “Học Xá” ngày 6-2-2015.
Bài viết có tựa đề 'Hiện trạng văn học miền Nam sau 1975 ở miền Nam và ở Hải
ngoại', mà nội dung chứa đựng nhiều vấn đề bao quát về tình trạng Văn học của
miền Nam VN trước, sau 1975, và ở hải ngoại. Đây là một đề tài lớn, đáp ứng
được sự trông đợi của nhiều thế hệ độc giả ở cả trong lẫn ngoài nước. Tuy
nhiên đáng tiếc thay, khi thực hiện công việc nghiên cứu một đề tài lớn như
thế, ông Lục đã đưa vào quá nhiều thiên kiến, chủ quan, hàm hồ và thậm chí có
chỗ chứa cả những câu văn đầy ác ý như khi ông đề cập đến tạp chí Khởi Hành
hoặc khi nhận xét về Nhất Linh, về Mai Thảo, về Nguyễn Xuân Hoàng...Những vị
này đều đã khuất núi, đâu còn cơ hội để phản biện những lời bôi bác về mình.
Đã thế ông Lục còn vẽ lên một hình ảnh
thảm hại của nền văn chương hải ngoại với những nhận xét như: 'Trong cái tình hình èo uột trên của
văn học hải ngoại như vừa trình bày trên, một số người cho rằng không thể có
hay không nên có một dòng văn hải ngoại.'
Hay trích lại lời nhận xét của Nguyễn
văn Trung: 'Nguyễn Văn Trung trong Văn Học hải ngoại xác định rõ ràng 'Văn
học Việt Nam
'Hiện
thực' như thế nào thì ông Lục chỉ nêu những luận điệu kiểu như:
'Phần các nhà văn lớp
đầu di dân sang Mỹ, khả năng hội nhập gặp nhiều khó khăn, trở ngại về tuổi tác và
nhất là hành lý mang theo khá kềnh càng về nếp sống, nếp nghĩ nên rất khó hội nhập
như tâm trạng tiêu biểu của các nhà văn như Thanh Nam, Lê Tất Điều. Họ
hội nhập cũng không dễ mà đưa ra một cái gì mới cũng không xong. Hầu như có một
sự ngưng trệ, tắc nghẽn, bất động để động não. Đó là hiện trạng bế tắc sáng tạo
hiểu được cũng như sự bế tắc sáng tạo vì những lý do cá nhân như nghiện ngập,
suy thoái tinh thần và nhiều nguyên do nội tại khác...'
Đã thế ông Lục còn bôi bác thêm
về những cảm hứng sáng tác của nhà văn hải ngoại bằng luận cứ: 'Chính những hoài niệm quá khứ này là
cái căn cước của người Mỹ gốc Việt. Cái đã làm nên vinh quang của họ. Không có
nó, họ còn là gì nữa? Theo Nguyễn Mộng Giác, vứt bỏ quá khứ ấy đi, nhiều người
sẽ phát điên lên. Ký ức về chiến tranh đã đưa con người Việt lưu vong vào một
thế giới không còn nữa. Nó bầy tỏ một cảm thức sâu xa về một cái gì đó đã mất,
rồi được huyễn hoặc về quá khứ cũng như cội nguồn của mình nhằm xoa dịu những
nỗi đớn đau ấy. Đó là một hội chứng sau 1975. Hội chứng thua cuộc...'
Viết như thế là sổ toẹt trên những công
trình tim óc của nhiều người, là nhạo báng hay dè bỉu lên những tấm lòng còn
thiết tha đến quê hương, đất nước. Tất nhiên ông Lục có quyền nêu những ý kiến
của ông ta, nhưng theo tôi những ý kiến ấy chỉ nên nghe qua rồi bỏ. Nó
không phản ảnh trung thực môi trường sáng tác cũng như những nỗ lực của nhiều
người trong 40 năm qua đã dầy công vun xới cho nền văn học hải ngoại. Sau đây,
tôi xin nêu vài điều cụ thể trong bài viết của ông Lục, khi ông đề cập đến
chính tôi.
1) Ông Lục viết: 'Ông được nhìn nhận như một nhà văn
viết cho tuổi thơ bất hạnh, viết về những mảnh đời của trẻ em mồ côi với những
tên Phựơng, Dung, Cúc, Alice, Hạnh. Tôi nghĩ đó cũng đủ làm nên văn nghiệp của
ông.' Ô hay ! Tại sao văn nghiệp của tôi lại chỉ được gò bó
trong 'tuổi thơ bất hạnh, viết về những mảnh đời của trẻ em mồ côi' ? Bộ
tôi không còn được phép xây dựng văn nghiệp của mình trên những loại đề tài
khác hoặc xã hội, hoặc chiến tranh hoặc những thảm kịch xẩy ra ở VN sau
30-4-1975 …v. v… hay sao ? Đây là lý do mà tôi cho rằng ông Lục đã viết lách
một cách hàm hồ và đầy thiên kiến.
2) Rồi ông lại viết: 'Sau 75 có Mồ hôi của đá, Tiếng kèn,
Gặp gỡ cuối năm.. Một thời đang qua. Ông là người có khả năng tài chánh để in ấn...
Tôi cũng có đủ những sách của ông Tiến sau này ở Hải Ngoại. So với chính ông
thì tự nó ông cũng thấy có sự sút kém nhiều.'
Không phải là chính tôi mà tại sao ông
Lục lại dám kết luận giùm tôi rằng: 'So với chính ông thì tự nó ông
cũng thấy có sự sút kém nhiều' ?! Thưa ông Lục, nói thẳng ra thì hơi kỳ và
mang tính tự mãn, nhưng dù vậy, tôi cũng phải nói lên rằng: Tôi chẳng thấy có
sự 'sút kém nhiều' như ông nghĩ giùm tôi!
Lý do: Sau 1975 chân trời sáng
tạo của tôi như mở rộng thêm ra trước bao nỗi trầm luân của đồng bào trên khắp
mọi miền của đất nước. Điều này mở ra cho tôi một chân trời sáng tác mới để tôi
không chỉ gò bó trong những đề tài hạn hẹp trước đó nhiều năm. Vì thế, khi ra
hải ngoại tôi cũng tiếp tục viết và in được nhiều tác phẩm mà tôi tự đánh giá
rằng tôi đã thực thi được phần nào nhiệm vụ của người cầm bút trước hiện tình
đất nước. Và qua những sáng tác ấy, tôi cũng đã rất hãnh diện với những gì tôi
đã viết và in trong thời gian cư trú hải ngoại. Kết luận chắc nịch của
ông Lục như thế là có tính chủ quan, là bôi bác, và cả là nhảm nhí nữa khi ông
ấy còn nói: tôi là người có khả năng tài chánh để in ấn !!! Ủa! Chuyện
tiền nong có hay không có là chuyện cá nhân riêng tư, sao ông lại mang vào một
bài nghiên cứu về văn học, nghệ thuật như thế !! Vậy không phải là nhảm nhí ư ?
3)
Ông Lục còn viết rằng: 'Sau này, nhà văn Nhật Tiến đã dành cả nửa cuốn
sách để viết về ông Khai Trí. (20) Nhật Tiến, Một thời như thế'
Đâu có phải như vậy! Trong cuốn Một
Thời Như Thế tôi chỉ dành 86 trang trong tổng số 262 trang để
viết về tờ Thiếu Nhi do ông Khai Trí làm chủ nhiệm. Nội dung phần
này tuy có nhắc đến ông Khai Trí nhưng chủ yếu là nói về nội dung của tờ tuần
báo này, có sự đóng góp công sức của rất nhiều nhà văn, nhà báo
thời đó, cùng là tường thuật những sinh hoạt giáo dục của Gia đình Thiếu
Nhi với nhiều chi nhánh trên một số tỉnh thành ở miền Nam, hoặc tổ chức
các cuộc thi sáng tác, thành lập thư viện cho mượn sách giáo
dục…v..v...Khi viết rằng tôi dành cả nửa cuốn sách để chỉ viết về ông Khai Trí
thì tôi dè chừng ông Nguyễn văn Lục không hề đọc tác phẩm của tôi kỹ
lưỡng trước khi ông hạ bút viết. Không đọc kỹ mà đòi viết phê bình.
Thế thì còn nói gì được nữa !!!"[Nhật Tiến, "Trả lời Nguyễn Tà Cúc về
bài của Nguyễn Văn Lục, ngày 13.2.2015]
Ngoài ra, Nguyễn Văn Lục cũng tiếp tục cái lối viết tiểu tâm, soi mói vào những
điều chẳng liên quan gì đến văn chương hay đề cập đến một tập thể chỉ để bêu
xấu nó: "Còn nếu cứ viết cùng
một cung điệu, nó sẽ rơi vào trình trạng nói rồi, cứ nói mãi. Lúc đó bắt buộc
tạm gọi đó là thứ văn chương H.O. Viết như thể một điệp khúc nháy đi nháy lại
năm này qua năm khác thành cháy cả đám. Các nhà văn ấy trở thành những người
tuyên truyền hơn là vai trò nhà văn..." (Nguyễn Văn Lục, sđd)
Đúng là viết lách...nhi đồng hóa
thiệt! Nguyễn Văn Lục nói ai là "văn chương H.O"?! Vì cái Đảng H.O
này [vốn xuất thân từ Đảng ka-ki] đông lắm đấy nhé! Xin kể ra sơ sơ:
(Trung tá) Tạ Tỵ, (Trung tá) Lô-răng Phan Lạc Phúc, (Trung tá) Hà Thượng Nhân,
(Đại úy) Thanh Tâm Tuyền, (Thiếu tá) Tô Thùy Yên, (Hải quân Đại úy) Hà Thúc
Sinh, Bác sĩ Quân Y Ngô Thế Vinh, vv...Nếu nói cho cùng thì đa số nhân sự trong
tập thể H.O là các sĩ quan hay các viên chức của chính phủ Việt Nam Cộng
hòa. Họ là những người có học hay/ và trí thức và có khi đã từng cầm súng đối
diện với người Cộng sản tại tiền tuyến. Chính tập thể H.O. này cũng là một phần
độc giả trung thành giúp duy trì các tạp chí văn học đã dẫn.
Chỉ qua mấy thí
dụ nêu trên cũng đã đủ thấy tư cách viết của Nguyễn Văn Lục. Cho nên, cuối cùng tôi muốn lập lại câu hỏi đã
nêu lên từ ngay đầu bài: tại sao Nguyễn Văn Lục xuyên tạc và phỉ báng Khởi Hành
là "sống mòn" và "như người mắc bệnh trầm trọng, chỉ còn thoi
thóp sống còn" trong khi nó là một tạp chí văn học giấy duy nhất còn hoạt
động để vừa chống người Cộng sản vừa đi tiên phong trong việc bảo vệ và nghiên
cứu Văn học Miền Nam cùng lúc không ngừng tìm tới các tác gia tài giỏi để công
việc này càng lúc càng tốt đẹp hơn với sự hỗ trợ thiết thực của độc giả? Động
cơ nào đã thúc đẩy Nguyễn Văn Lục xuyên tạc hay phỉ báng Chủ nhiệm&chủ bút
Viên Linh cùng Thư ký Tòa soạn Nguyễn Tà Cúc, hai người chủ trương và thực hiện
Khởi Hành (2)?
Tôi
có thể không thể trả lời được những câu hỏi trên nhưng tôi có thể nhân danh Thư
ký Tòa soạn Khởi Hành để trình bày về sự xuyên tạc hay phỉ báng quá ấu trĩ và
lộ liễu đã dẫn. Tôi không phải hạng người vỗ
tay khi người khác rơi xuống vực hay bước qua Cầu Vòng cho dù người ấy có xứng
đáng với sự trừng phạt của cả Trời đất lẫn Con người hay không.
Chỉ có thể nghĩ
tới hai chữ "nhân quả" thôi. Bao nhiêu lâu nay tôi vẫn lặng yên quan
sát những trò vân cẩu xẩy ra chung quanh và quả cổ nhân nói rất đúng:
"gieo nhân nào, gặt quả nấy" hay "quả báo nhỡn tiền". Gieo
nhân ác càng sâu càng lâu thì quả độc càng thấm càng đậm. Về phần Nguyễn Văn
Lục, thiển nghĩ, ông cũng đang gieo mầm cho một thứ cây mà cái quả tốt xấu thế
nào, rồi ra một ngày nào đó ông cũng sẽ phải nhận, mà cái mùa bội thu ấy nếu
tốt đẹp thì quả là vạn hạnh mà nếu ác nghiệt thì thật hậu quả khôn lường.
[NTC].
Chú
Thích
Nhắm xác quyết lời tôi viết, xin kèm theo
bài này một số hình ảnh từ trong tòa soạn hay tới các buổi sinh hoạt văn nghệ
có nhiều văn hữu chứng kiến.
* Độc giả có thể đọc bài của Nguyễn Văn
Lục tại: http://www.hocxa.com/VanHoc/VHMN-TQBT_HienTrangVanHocMienNamSau1975_NguyenVanLuc.php.
Bài này nguyên đã được đăng trong Thư Quán Bản Thảo, số 63, Tháng 2. 2015.
1) Một số tài liệu của Viên Linh (và Khởi
Hành) đã được nhiều người dùng lại, thí dụ như hình bìa (màu) Khởi Hành Số 1
xuất hiện trên bìa Thư quán Bản thảo về Khởi Hành Bộ Cũ (và đăng bên
trong) là lấy từ website Litviet, bài Phan Nhiên Hạo phỏng vấn Viên Linh đã
thượng dẫn.
2) Độc giả muốn mua Khởi Hành có
thể viết thư về địa chỉ "Khởi Hành, PO Box 670 , Midway
City , CA 92655
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Những Sự Thật Cần Phải Biết